Kanonizowany czy święty

W dzisiejszym rozumieniu świętość to bogobojność, pobożność połączone z życiem pełnym cnót i wartości. Specjalnie nie piszę o wartościach chrześcijańskich ponieważ takie pojęcie świętości nie jest obce innym religiom jak islam, buddyzm czy aminizm. Życie pełne cnót ustalonych przez kanony zachowań i wierzeń tych religii jest uznawane za życie święte, a osoba przeżywająca takie życie jest uznawana za świętą.

Słownik języka polskiego podaje nam znaczenie słowa święty: cnotliwy, sprawiedliwy, bardzo dobry, godny czci i szacunku, nietykalny, uznany za zbawionego, kanonizowany przez Kościół, godny kultu. Dokładnie taki obraz świętego maluje się w naszych umysłach kiedy słyszymy takie imiona jak święty Paweł, święty Piotr czy święta Kunegunda.

W języku polskim wyraz święty pochodzi od staropolskiego wyrazu swiety czyli mocny lub pełen mocy np. prawdziwe imię słowiańskiego bóstwa znanego nam jako Światowid brzmiało Świętowit czyli Swiety Wit co oznacza Mocny Pan. Słowiańskie określenie swiety pasuje zatem bardzo dobrze do łacińskiego słowa sanctus, które ma znaczenie starsze niż chrześcijaństwo, a wywodzi się ze staroperskiego (pahlawijskiego) wyrazu "spanta" wskazującego na kogoś lub coś o charyzmatycznym oddziaływaniu lub wytwarzającego swoistą moc. Takie rozumienie idealnie wpasowywałoby się też w rozumienie świętości wielu współczesnych tradycji chrześcijańskich.

A co na to Biblia? Otóż Tanach używa słowa קדוש - kodesz tłumaczony w Nowym Testamencie jako αγιος hagios. Z powodu naleciałości persko – rzymskich wyraz kodesz/hagios tłumaczony jest na łacińskie sanctus i polskie święty. Ale tak naprawdę co oznacza wyraz kodesz? Otóż wyraz ten pochodzi od rdzenia słowotwórczego kadasz co oznacza „oddzielać do specjalnego celu”. Zatem słowo kodesz oznacza wyodrębniony lub wydzielony. Brzmi zupełnie inaczej niż nasze współczesne rozumienie słowa święty.

Aby to wszystko zobrazować i lepiej zrozumieć zobaczmy w jakim kontekście Biblia, zarówno Stary jak i Nowy Testament, używa słowa kodesz/hagios. W drugiej księdze Mojżeszowej czytamy: „waijomer al tikraw halom szal ne'alecha me'al raglecha ki hammakom 'aszer 'atta omed 'alaw admat kodesz hu – I rzekł: Nie przychodź tutaj; zdejmij twoje obuwie z twych nóg, gdyż miejsce na którym stoisz jest ziemią świętą.”(2 Moj 3:5, NBG) W tym fragmencie Bóg wydzielił sobie ziemię, na której objawił się Mojżeszowi, na tym kawałku ziemi, po którym Mojżesz nie miał prawa chodzić w butach by nie obrazić Stwórcy, objawiła się Szechina czyli „Boże Przebywanie/Chwała”.

W tej samej księdze czytamy: „A teraz – jeśli usłuchacie Mojego głosu i będziecie przestrzegać Mojego przymierza – wtedy staniecie się Moim skarbem, wybranym spomiędzy wszystkich ludów; choć Moja jest cała ziemia. A wy będziecie dla Mnie państwem kapłanów oraz świętym narodem. To są słowa, które powiesz synom Israela.”(2 Moj 19:5-6, NBG) Bóg oddzielił Izrael od reszty świata dla siebie, od teraz On i tylko On miał być Bogiem Izraela, a Izrael Jego narodem: „Potem Wiekuisty powiedział do Mojżesza, mówiąc: Oświadcz całemu zborowi synów Israela i im powiedz: Bądźcie świętymi bo Ja, Wiekuisty, wasz Bóg, jestem świety.”(3 Moj 19:1-2, NBG) W tym samym duchu pisze Piotr Apostoł w swoim liście do kościołów: „Ale wy jesteście rodem wybranym, królewskim kapłaństwem, narodem świętym, ludem nabytym, abyście rozgłaszali cnoty tego, który was powołał z ciemności do cudownej swojej światłosci.”(2 P 2:9, BW)

Trochę wcześniej w trzeciej księdze Mojżeszowej możemy przeczytać, jedno z najsłynniejszych, Bożych wezwań, które do dziś brzmi z ambon w wielu kościołach: „Albowiem Ja, Wiekuisty, jestem waszym Bogiem; uświęcajcie się i bądźcie świętymi, bo ja jestem Święty; zatem nie zanieczyszczajcie waszych dusz żadnym płazem pełzającym po ziemi.”(3 Moj 11:44, NBG) Fałszywe z gruntu jest rozumienie tego tekstu jako nawoływanie do tego byśmy stawali się tak idealni i wyjątkowi jak On, ponieważ dla człowieka nie jest możliwe osiągnięcie takiego stanu jak Bóg: „Gdyż wszyscy zgrzeszyli i brak im chwały Bożej”(Rz 3:23, BW), jest to raczej wezwanie by stawać się bardziej Boga, by należeć do Niego, by oddzielać się od tego co jest przeciwne Panu, by nie zanieczyszczać się pogańskimi, zewnętrznymi wpływami, by wreszcie pozostać wiernym Prawu, albowiem Bóg jest oddzielony od tego co stworzone, jest zupełnie inny niż wszystko co znamy. Do tego cytatu z trzeciej księgi Mojżeszowej odnosi się z takim samym wezwaniem w swoim pierwszym liście Piotr Apostoł: „Ponieważ napisano: Świętymi bądźcie, bo Ja jestem święty”(1 P 1:16, BW)

Inny bardzo znany fragment mówiący o świętości Boga znajdziemy u proroka Izajasza: „wekara ze el ze we'amar kadosz kadosz kadosz jahwe cewa'ot melo chol ha'arec kewodo – I odezwał się jeden do drugiego, wołając: Święty, święty, święty Wiekuisty Zastępów, cała ziemia jest pełną Jego chwały.”(Iz 6:3, NBG) Niemal dokładnie to samo możemy przeczytać w Objawieniu Jana: „και τεσσαρα ζωα εν καθ εαυτο ειχον ανα πτερυγας εξ κυκλοθεν και εσωθεν γεμοντα οφθαλμων και αναπαυσιν ουκ εχουσιν ημερας και νυκτος λεγοντα αγιος αγιος αγιος κυριος ο θεος ο παντοκρατωρ ο ην και ο ων και ο ερχομενος – A każda z tych czterech postaci miała po sześć skrzydeł, a wokoło i wewnątrz były pełne oczu; i nie odpoczywając ani w dzień, ani w nocy śpiewały: Święty, święty, święty jest Pan, Bóg Wszechmogący, który był i który jest, i który ma przyjść.”(Obj 4:8, BW) W obu tych fragmentach widzimy jak Serafini wysławiają inność Boga oraz to, że jest wyjątkowy, inny wobec całego stworzenia, że jest ponad całe stworzenie i ponad wszelką chwałę. Świętość Boga w Biblii polega na całkowitej Jego odrębności od stworzenia, na zupełnej inności, na niewysłowionej inności.

Również Jezus jest kodesz/hagios czego możemy dowiedzieć się z ewangelii: „Był właśnie w synagodze człowiek opętany przez ducha nieczystego. Zaczął on wołać: Czego chcesz od nas, Jezusie Nazarejczyku? Przyszedłeś nas zgubić. Wiem, kto jesteś: Święty Boży.”(Mk 1:23-24, NBG) Jezus jest święty, kodesz, ponieważ jest wybrany i oddzielony od świata, przeznaczony do wykonania misji powierzonej mu przez Ojca. Nazywając Jezusa świętym Boga demonowi nie chodziło o sprawiedliwość Jezusa, choć ta jest niezaprzeczalna, ale o to do czego był przeznaczony, a jak spojrzymy w świetle proroctwa Izajasza, które sam Jezus cytuje w Ewangelii Łukasza: „...by uzdrawiać skruszone serca, jeńcom zwiastować wyzwolenie...”(Łk 4:18, NBG). O jakie wyzwolenie może chodzić, oczywiście o wyzwolenie spod wpływu złych duchów, o wyrzucanie demonów, to było częścią misji Jezusa, do której był przeznaczony i wybrany, do której był kodesz, i której obawiał się mówiący przez opętanego demon.

O Jezusie jako kodesz - świętym dla Boga, mówi Piotr w swoim kazaniu w portyku Salomona: „Ale wy zaparliście się tego świętego i sprawiedliwego oraz prosiliście, aby wam podarować męża – zabójcę. A zabiliście sprawcę życia, którego Bóg wskrzesił z martwych, czego my jesteśmy świadkami.”(Dz 3:14-15, NBG) Należałoby tu zauważyć, że Piotr rozróżnia pojęcie święty oraz sprawiedliwy, nie używając zamiennie, jakbyśmy my to mogli zrobić współcześnie uznając sprawiedliwego za świętego.

Ale nie tylko ludzie byli kodesz czyli oddzieleni od reszty, wybrani i wyjątkowi dla Boga, tak jak Bóg był dla nich. Nie tylko cały naród mógł być kodesz. Kodesz mogły być też przedmioty i budynki. Wyobraźmy sobie, że mam w domu kilka par okularów przeciwsłonecznych, ale tylko jedna para jest zarezerwowana wyłącznie dla mnie i nikt inny jej nie nosi, a nawet jej nie dotyka. Taka para okularów przeciwsłonecznych byłaby kodesz – święta czyli wydzielona i zarezerwowana tylko dla mnie.

Przykładem budynku, który był kodesz – święty była świątynia w Jerozolimie czyli Beit HaMikdasz „Uświęcony dom”. W rozumieniu biblijnym świątynia była domem wydzielonym i wybranym by przebywała w nim Szechina czyli Boża chwała: „A gdy kapłani wychodzili ze Świętego (hakkodesz), stało się, że obłok zaległ Przybytek Wiekuistego. Z powodu obłoku i kapłani nie mogli zostać, by pełnić służbę; bowiem majestat Wiekuistego napełniał cały Przybytek Wiekuistego.”(1 Krl 8:10-11, NBG) Taki obraz świątyni ma Paweł w swoim umyśle pisząc w swoim liście do zboru w Koryncie: „Nie wiecie, że jesteście Świątynią Boga oraz że Duch Boga w was mieszka? A jeśli ktoś skaża Świątynię Boga – tego Bóg niszczy, bowiem przybytek Boga, którym wy jesteście, jest święty.”(1 Kor 3:16-17, NBG) Dalej w tym samym liście Paweł kontynuuje: „Czyż nie wiecie, że wasze ciało jest świątynią Ducha Świętego, [który] jest w was, a którego macie od Boga, i nie należycie do samych siebie?”(1 Kor 6:19, UBG) Dla Pawła my jako wierzący jesteśmy wybrani i oddzieleni by być Bejt HaMikdasz Bożego Ducha.

Kodaszim – święte mogły być też przedmioty potrzebne do sprawowania kultu czy to w Namiocie czy później, od czasów króla Salomona, w świątyni. Te przedmioty były święte bo były zastrzeżone tylko i wyłącznie dla kultu, który Izrael oddawał Panu i nikt nie mógł ich do niczego innego używać. Pojęcia świętości tych przedmiotów nie wolno mylić z pojęciem rytualnej czystości – tahor, co niestety często zdarza w różnych komentarzach, czy nauczaniach.

Pojęcie kodesz w odniesieniu do całego Izraela nie pozostało tylko w Starym Testamencie, ale jest kontynuowane w Nowym Testamencie, ale tym razem w odniesieniu do wszystkich zbawionych czyli wierzących w Chrystusa, czy to Żydów czy pogan (gojim): „Wszystkim, co są w Rzymie, umiłowanym Boga, zaproszonym świętym – łaska wam oraz pokój od Boga, naszego Ojca i Pana Jezusa Chrystusa.”(Rz 1:7, NBG) Jak wyraźnie widać nie jest to powitanie skierowane do zmarłych uznanych, ze względu na swoje cnoty, za świętych, a do żywych członków Kościoła w Rzymie, których Paweł nazywa kadoszim czyli świętymi. Dla Pawła żywi członkowie kościoła są świetymi – kadoszim ponieważ są oddzieleni dla Chrsytusa: „Paweł, z woli Boga apostoł Jezusa Chrystusa oraz brat Tymoteusz do zgromadzenia wybranych Boga, które jest w Koryncie wraz ze wszystkimi świętymi, co są w całej Achai.(Grecji- przyp. autora)”(2 Kor 1:1, NBG)

Chyba nikt bardziej od Jezusa nie podkreślił faktu, że ci, którzy za nim idą są święci – kodesz, oddzieleni i wybrani dla niego i przez niego: „Jeśli świat was nienawidzi, wiedzcie, że mnie znienawidził wpierw niż was. Gdybyście byli ze świata – świat by kochał co własne; ale że nie jesteście ze świata, lecz ja was sobie wybrałem ze świata – dlatego świat was nienawidzi.” (J 15:18-19, NBG)

Bycie świętym według Słowa Bożego to nie bycie ponad grzeszność, to nie życie w cnotach, to nie nagroda za życie bogobojne. Biblia nie odnosi tego słowa do ludzi, którzy odeszli i gdzieś tam w niebiosach modlą się za nami, w Piśmie nie ma nawet takiego konceptu. Nigdzie w Słowie Bożym nie znajdziemy wezwania by jakikolwiek hierarcha czy grupa hierarchów jakiejkolwiek tradycji chrześcijańskiej była uprawniona do ogłaszania kogoś świętym w takim rozumieniu jak przytoczona przeze mnie definicja ze słownika języka polskiego.

W Biblii i to zarówno w Starym jak i Nowym Testamencie, święty to kodesz czyli wybrany, oddzielany i przeznaczony dla Boga i Jego dzieła. Abraham był kodesz – święty by był ojcem narodów, Mojżesz był kodesz – świętym by wyprowadzić Izraela z Egiptu, Salomon był kodesz – świętym by wybudować świątynię Panu, wreszcie Jezus był kodesz – świętym by być Mesjaszem i Zbawicielem świata. Na koniec my Kościół, Zgromadzenie Pana jesteśmy kadoszim – święci bo zostaliśmy wybrani i powołani by głosić Dobrą Nowinę o Królestwie.