Biblijna mentalność

Skrypt z nagrania

Czym jest biblijna mentalność?

Definicja wg Słownika Języka Polskiego PWN: „mentalność«swoisty dla kogoś sposób myślenia i postrzegania rzeczywistości»”

Biblia jest dokumentem skierowanym do nas, ale pisanym nie dla nas, a dla współczesnych autorom biblijnym odbiorców, a więc starożytnych hebrajczyków, którzy żyją i działają w pewnych historycznych, religijnych, społecznych, „naukowych” i prawnych okolicznościach.

Jak zatem interpretować Biblię?

Wykorzystując jej kontekst czyli tzw. sitz im leben. Co to jest? To właśnie wyżej wspomniane okoliczności, które składały się na mentalność bezpośrednich odbiorców Słowa Bożego czy to żyjących w czasach Mojżesza, czy Ezdrasza czy wreszcie w czasach Jezusa.

Jaka powinna być egzegeza?

Gramatyczno – historyczna. Każdy biblijny dokument (księga), a nawet fragment dokumentu powinien być studiowany w świetle kontekstu najbliższego, dosłownego, jak i w świetle szerszego spektrum sytuacji, w których dokument lub jego fragment się pojawia. By tego dokonać należy rozumieć kilka elementów:

• język biblijny,
• typ literacki
• tło historyczno – geograficzne,
• sytuację społeczną i życie codzienne ludzi w czasach powstawania dokumentu lub jego fragmentu.

Kontekstem dla poprawnej egzegezy tekstów biblijnych nie jest nauczanie lub teologia jakiegokolwiek kościoła.

Czy Bóg jest twórcą kultury Izraela?

Nie. Bóg nie stworzył dla Izraela kultury, która byłaby obca sąsiadującym narodom, ponieważ wówczas przesłanie Boże, jak i rola Izraela pośród tych narodów byłaby dla nich niezrozumiała.

Gdyby Bóg obdarzył hagiografa umysłem pojmującym wszystkie zawiłości naukowe znane np. nam ludziom z XXI wieku, to jaki byłby tego sens, skoro byłoby to zupełnie niezrozumiałe dla ludzi żyjących w czasach powstawania świętych tekstów, ponieważ ich „wiedza naukowa” była zupełnie inna.

Bóg mógłby przekazać całą wiedzę np. o powstaniu wszechświata najbardziej inteligentnemu człowiekowi na tej planecie, ale była by to zupełna strata Bożego czasu, ponieważ nasz intelekt jest zbyt ograniczony by to pojąć, a nasz umysł zbyt ograniczony by przetworzyć tak ogromną wiedzę.

Bóg działał w Izraelu z całym jego bagażem kulturowym. Bóg nie zmienił patrzenia na świat tych ludzi, tak by móc przekazać im objawienie.

Bóg zatem operuje na tym co już jest, niezależnie od tego jak bardzo ich kultura mogła być prymitywna. Dzięki temu Izrael rozumie Boże objawienie i ma poczucie, że ten Bóg jest ich Bogiem.

Pozwól Biblii być tym czym jest!

Nie jesteśmy zobligowani by dostosowywać Biblię do współczesnej nauki, ani odwrotnie, Jeśli coś jest prawdziwe w świecie jest prawdziwe w Piśmie Świętym.

Biblijne twierdzenia dotyczące świata, jego struktury mogą być pre – naukowe, ale prawdy, które ogłasza są poprawne!

Bibijna mentalność. Światopogląd Izraelitów czyli starożytni ludzie i starożytne myślenie

Jeśli materiał zawarty w Biblii niebyłby zrozumiały dla oryginalnego (docelowego) odbiorcy, księga ta nie byłaby objawieniem.

I moje nerki będą się weselić, gdy twoje usta będą mówiły to, co jest prawe. (Prz 23:16) Dla Izraelitów nerki są źródłem emocji.

I jeśli tak można powiedzieć, także Lewi, który otrzymuje dziesięciny, dał dziesięcinę w Abrahamie. Był bowiem jeszcze w lędźwiach swego ojca, gdy Melchizedek wyszedł mu na spotkanie. (Hbr 7:9 – 10) Wśród Izraelitów istniała świadomość istnienia kogoś w swoim ojcu jeszcze przed poczęciem, choć jest to idea zupełnie nienaukowa.

***

Kosmologia

Autorzy ST dzielą z innymi narodami Bliskiego Wschodu idee oraz terminologię opisującą ziemię oraz kosmos.

Terminologia, którą znajdujemy w Biblii jest metaforyczna dla nas, a nie dla nich.

Cała kosmologia Izraelitów jest współdzielona z resztą pogańskich narodów Bliskiego Wschodu, gdyby zatem była ona owocem Bożego objawienia to by znaczyło, że inne pogańskie narody mają przynajmniej częściowe Boże objawienie.

Jeśli zatem nie pozwolimy Biblii być tym czym jest czyli objawionym dokumentem teologicznym o prawdziwym Bogu JHWH, to zrównamy ją z innymi „naukowymi” dziełami pogańskimi tamtych czasów, które współdzielą światopogląd na temat wyglądu i funkcjonowania wszechświata.

Trójpodział świata:

Nie będziesz czynił sobie żadnego rzeźbionego posągu ani żadnej podobizny czegokolwiek, co jest w górze na niebie, co jest nisko na ziemi ani co jest w wodach pod ziemią. (Wj 20:4)

Dlatego też Bóg wielce go wywyższył i darował mu imię, które jest ponad wszelkie imię; Aby na imię Jezusa zginało się wszelkie kolano na niebie, na ziemi i pod ziemią. (Flp 2:9 – 10)

I zobaczyłem potężnego anioła wołającego donośnym głosem: Kto jest godny otworzyć księgę i złamać jej pieczęcie? Ale nikt w niebie ani na ziemi, ani pod ziemią nie mógł otworzyć księgi ani do niej zajrzeć. (Obj 5:2 – 3)

W całej kosmologii bliskowschodniej istniało przekonanie, że niebo nad nami jest swoistą kopułą okrywającą ziemię i że jest ona twarda. Niektóre gwiazdy były stałe, a inne się poruszały, a ponieważ tam gdzie jest ruch jest też życie więc wierzono, że są one boskimi bytami (elohim).

Bóg mieszka ponad sklepieniem, a my poniżej.

Potem Bóg powiedział: Niech stanie się firmament ( רקיע – rakija ) pośrodku wód i niech oddzieli wody od wód. (Rdz 1:6)

- Ps 148 -

Kiedy przygotował (אמץ – amac: czynić silne, utwardzone) niebiosa, byłam tam; gdy odmierzał okrąg nad powierzchnią głębi; Gdy w górze utwierdzał obłoki i umacniał źródła głębin. (Prz 8:27 – 28)

to samo:

Narąbie sobie cedrów i bierze cyprys i dąb lub to, co jest najsilniejsze ( אמץ – amac: czynić silne, utwardzone) spośród drzew leśnych, wsadzi jesion, który rośnie dzięki deszczom.(Iz 44:14)

Słuchaj uważnie, Hiobie: zastanów się i rozważ cudowne dzieła Boga. Czy wiesz, kiedy i co postanawia Bóg o tych sprawach albo kiedy rozjaśnia światło swej chmury? Czy wiesz, jak wiszą chmury – cuda tego, który jest doskonały we wszelkiej wiedzy? Czy wiesz, jak twoje szaty się rozgrzewają, gdy on uspokaja ziemię wiatrem południowym? Czy rozpościerałeś z nim niebiosa, które są trwałe (חזק – chazak: silne, utwardzone, twarda substancja) i podobne do zwierciadła odlanego? (Hi 37:14 – 18)

Przykłady jak Izraelici pojmowali kosmos:

Potem Bóg powiedział: Niech się zbiorą w jednym miejscu wody, które są pod niebem, i niech się ukaże sucha powierzchnia. I tak się stało. (Rdz 1:9)

Zakreślił kres na powierzchni wód, tak jak granicę światła z mrokiem. Filary niebios się zachwiały i osłupiały przed Jego groźbą. (Hi 26:10 – 11)

Więc rozkazał obłokom z wysoka oraz otworzył bramy niebios. (Ps 78:23)

Podnosi biednego z prochu, ubogiego dźwiga ze śmierci, by posadzić obok możnych i udziela im tronu chwały. Bowiem Wiekuistego są posady ziemi, na których założył świat. (1Sm 2:8)

Byłam obecna gdy urządzał niebiosa, kiedy zakreślał łuk nad powierzchnią otchłani. Gdy u góry utwierdzał obłoki i wzbierały silne źródła toni. (Prz 8:27 – 28)

Utwierdziłeś ziemię na jej podstawach nie zachwieje się na wieki wieków. (Ps 104:5)

Co rozpostarł ziemię na wodach, bowiem na wieki jego łaska. (Ps 136:6)

Szeol

1. Szeol to wykop w ziemi, do którego składano zmarłego.
2. Podziemny świat

Oto drżą nawet duchy zmarłych (הָרְפָאִ֥ים – ha rfa'im), głęboko pod wodami (מַ֝֗יִם – majim = ocean ) oraz ich mieszkańcy. Przed Nim obnażona jest Kraina Umarłych (שְׁא֣וֹל - szeol ), a także nie ma zasłony zatracenia (לָֽאֲבַדּֽוֹן – la'awadon ). (Hi 26:5 – 6)

A u dołu, z powodu twojego przyjścia, poruszyła się przez ciebie Kraina Umarłych (שְׁא֗וֹל - szeol); rozbudza ci cienie (רְפָאִים֙ - refa'im) wszystkich mocarzy ziemi, podnosi ze swoich tronów wszystkich królów plemion. (Iz 14:9)

Biblia nie tworzy nowej kultury lecz operuje w tej, która istnieje.

Boże objawienie operuje wewnątrz istniejącej patriarchalnej kultury i cywilizacji.

Kultura wówczas istniejąca nie jest wytworem Boga, a upadłego człowieka.

Nie ma w Biblii ani jednego wersetu, który by twierdził, że tamta cywilizacja i kultura są natchnione

***

System ofiar w Izraelu

System ten jest powiązany z pojęciem nieczystości.

Nieczystość dzieli się na dwa pojęcia: nieczystość rytualna i nieczystość moralna.

Nieczystość rytualna

Fizyczne zanieczyszczenie, które powstrzymuje przed wejściem do miejsca świętego lub uczestnictwa w świętych rytuałach.

Nie ma nic wspólnego z nieczystością moralną.

Rytualnie nieczysty każdy kto miał bezpośredni lub pośredni kontakt z naturalnymi procesami lub substancjami, które czyniły nieczystym: narodziny (Kpł 12:1 – 8), choroba skóry (Kpł 13:1 – 14:32), wypływy z genitaliów (Kpł 15:1 – 33), kontakt z padliną pewnych zwierząt (Kpł 11:1 – 47), kontakt z ludzkimi zwłokami (Lb 19:10 – 22).

Rytualna nieczystość jest naturalna i nieunikniona. Ta nieczystość nie powstaje w wyniku grzechu.

(Problem jaki tutaj zazwyczaj powstaje wynika z tłumaczenia: A kapłan spełni ofiarę zagrzeszną (חַטָּ֔את - chatat), a drugim całopalenie; i tak rozgrzeszy go kapłan z jego upławów przed obliczem Wiekuistego. (Kpł 15:15) Wyraz chatat tłumaczy się jako grzech, a pochodzi od wyrazu חטא – chata co oznacza minąć cel, stracić coś, iść źle itd., wyraz ten nie ma nic wspólnego z osobistą winą – grzechem.)

Odmowa oczyszczenia = grzech.

Moralna nieczystość

Grzech nie wykluczał z miejsca świętego czy obecności we wspólnocie. Kobietę złapaną na cudzołóstwie przyprowadzono do świątyni.

Moralna nieczystość wynikała z popełnienia pewnych zabronionych zachowań.

Moralna nieczystość: grzechy sexualne (Kpł 18:24 – 29), bałwochwalstwo (Kpł 19:31; 29:1 – 3), przelew krwi (Lb 35:33 – 34).

Moralna nieczystość skażała:

człowieka, który popełniał grzech (Kpł 18:24)

ziemię, na której zaistniał grzech (Kpł 18:25, Ez 36:17)

Boże sanktuarium (Kpł 20:3, Ez 5:11)

Po co nieczystość rytualna?

Rytualna nieczystość istnieje by nas uczyć dwubiegunowości: człowiek nie jest Bogiem, a Bóg człowiekiem; życie to nie śmierć, a śmierć to nie życie np. tracisz krew tracisz życie, tracisz nasienie tracisz życie; choroba skóry jest powiązana ze śmiercią (martwe ciało).

Sex czyni nas nieczystymi ponieważ Bóg jest wieczny, nie rozmnaża się i jest asexualny. Człowiek przystępując do świętego miejsca (np. kapłan) ma być imitatio Dei.

Kontrol vs. brak kontroli.

Utrata śliny, moczu, kału czy łez jest kontrolowana. Utrata pozostałych płynów ustrojowych nie może być kontrolowana.

Życie vs. Śmierć

Utrata krwi = śmierć: Gdyż to jest życie wszelkiego ciała, krew stanowi jego życie. Dlatego powiedziałem synom Izraela: Krwi wszelkiego ciała spożywać nie będziecie, bo życiem wszelkiego ciała jest jego krew. Ktokolwiek ją spożywa, zostanie wytracony. (Kpł 17:14)

Utrata nasienia = brak życia, śmierć: Wtedy Juda powiedział do Onana: Obcuj z żoną twego brata i ożeń się z nią, i wzbudź bratu potomstwo. Lecz Onan wiedział, że to potomstwo nie miało być jego; gdy obcował z żoną swego brata, wyrzucał swoje nasienie na ziemię, aby nie wzbudzić potomstwa swemu bratu. I nie podobało się Panu to, co Onan robił, dlatego i jego Pan zabił. (Rdz 38:8 – 10)

Choroba skóry = martwe ciało, śmierć: To taki człowiek jest trędowaty, jest on nieczysty. I kapłan uzna go za całkowicie nieczystego, bo na jego głowie jest trąd. Trędowaty zaś, który ma na sobie tę plagę, będzie miał rozdarte szaty, jego głowa będzie odkryta, zakryje sobie usta i będzie wołał: Nieczysty! Nieczysty! (Kpł 13:44 – 45)

Bóg jest Bogiem życia, a nie śmierci: Czy dla umarłych będziesz czynił cuda? Czy umarli powstaną, aby cię wysławiać? Sela. Czy w grobie będzie się opowiadać o twoim miłosierdziu, a o twojej wierności – w zniszczeniu? Czy twoje cuda pozna się w ciemnościach, a twoją sprawiedliwość w ziemi zapomnienia?(Ps 88:10 -12)

Nie ma wśród biblistów 100% pewności co do powodów nieczystości rytualnej!

Wszystko to miało na celu uczenie Izraela, że są rzeczy święte i nieświęte, że Bóg nie jest każdy człowiek, że jest ponadto co ludzie robią, ponadto do czego my przykładamy uwagę, że nie jest „normalny” w ludzkim sensie.

System ofiar nie obejmował nieczystości moralnej, w tym przypadku była kara śmierci lub wygnania.

***

Święte miejsce/święta przestrzeń

Cały system czystości i nieczystości był związany z pojęciem „miejsca świętego”

Pojęcie mityczne.

Termin ten nie odnosi się do mitów w popularnym rozumieniu jako tworu bajkowego. W Biblii termin ten odnosi się w sposób metaforyczny do świętej i ponadnaturalnej rzeczywistości, która jest nie mniej prawdziwa od tej, w której żyjemy np. morze, może być pojęciem mitycznym określającym chaos.

Święte miejsce lub święta przestrzeń są pojęciami mitycznymi. To zestaw idei powiązanych z Bożą obecnością. To miejsce, w którym Bóg w sposób specjalny lub zorganizowany daje się z człowiekowi doświadczyć do tego stopnia, że miejsce to staje się szczególne i oddzielone od innych miejsc na świecie. Może to być miejsce jednorazowego lub stałego przebywania Boga.

Eden. Miejsce Bożego przebywania w czasie kiedy Bóg stwarzał świat.

Cały świat nie jest Edenem, który ma swoje geograficzne granice. Na zewnątrz Edenu jest nieprzewidywalność. Tam gdzie nie ma Boga jest chaos i nieprzewidywalność. Ludzie mają podporządkować sobie cały świat, zanieść Eden po „krańce ziemi”.

Babel. Tutaj ludzie sami, wbrew Bogu budują miejsce święte. Szukają relacji z Bogiem przez miejsce święte, próbują odtworzyć utracony Eden. Wieża Babel to zaiste metafora „drzewa światów”.

Drzewa. Bóg ukazuje się na drzewach, które stają się świętym miejscem: I Abram przeszedł ten kraj do miejscowości Szechem, aż do dąbrowy More. A w tym kraju był wówczas Kananejczyk. I ukazał się Abramowi Wiekuisty oraz powiedział: Tą ziemię oddam twojemu potomstwu. Zatem zbudował tam ofiarnicę Wiekuistemu, który mu się ukazał. (Rdz 12:6 – 7)

I ukazał się Wiekuisty w dąbrowie Mamre, gdy siedział u wejścia namiotu, w czasie upału dziennego. (Rdz 18:1, Cylk)

Potem Jezus, syn Nuna, spisał te wypadki w zwoju Prawa Boga; wziął wielki kamień oraz ustawił go tam pod dębem, który stał przy Świątyni Wiekuistego.(Joz 24:26)

Potem zjawił się anioł Wiekuistego i usiadł pod dębem Joasza Abiezrydy w Ofrze, w chwili gdy jego syn Gideon młócił pszenicę na podziemnym klepisku, by ją ukryć przed Midjanitami. (Sdz 6:11)

Góra. W Ez 28 miejsce przebywania Boga nazwane jest zarówno Edenem jak i Górą Pana. Izraelici wyobrażali sobie Boga mieszkającego we wspaniałym ogrodzie na górze. Czemu ogród? Bo w pustynnym kraju to symbol wspaniałego i obfitego życia. Czemu góra? Bo góra nie jest miejscem dla człowieka. Góra jest domem Boga: I Mojżesz wszedł; nadto Ahron, Nadab, Abihu oraz siedemdziesięciu ze starszyzny Israela, i widzieli Boga Israela mianowicie pod Jego stopami jakby wyrób z najjaśniejszego szafiru, a w czystości jak samo niebo. Lecz nie wyciągnął Swej ręki na wybrańców, synów Israela. A oni oglądali Boga, oraz jedli i pili. (Wj 24:9 – 11)

Namiot spotkania (przybytek - הָאֹ֜הֶל ha'ohel od אהל 'ahal – być czystym, jaśnieć). Wszystkie elementy przypominają Eden, cherubini, ustawienie w kierunku wschodu, złoto. Namiot jest miejscem przebywania Boga ze względu na pustynną kulturę Izraela. To szejk przebywa w największym namiocie.

Kiedy Jezus mówi: Niech się nie niepokoi wasze serce; wierzcie względem Boga i wierzcie względem mnie. W domu mojego Ojca są liczne mieszkania; zaś jeśli nie to bym wam powiedział (J 14:1 – 2) przywołuje Przybytek. Grecki wyraz οικια oikia oznacza dom, ale też miejsce przebywania, rodzinę, mieszkańców, bogactwo. W czasach patriarchów całe rodziny mieszkały w jednym namiocie. Metaforyczne określenie: Bóg dzieli z nami swoją przestrzeń życiową.

Ziemia obiecana.

Świątynia.

Kiedy Izrael zanieczyszczał grzechem ziemię i świątynię karą było wypędzenie.

Pytania:

1. Czy system ofiar nie powinien był rozwiązać problemu obu rodzajów nieczystości?

2. Jeśli rytualna czystość wymagała trzymania śmierci z dala od świętej przestrzeni to czemu system ofiarniczy wymaga czegoś odwrotnego?

3. W jaki sposób cały proces naśladuje Boga?

Kroki w systemie ofiar:

- Rytualne oczyszczenie kapłana ponieważ wchodzi do świętej przestrzeni.

- Selekcja rytualnie czystych zwierząt ponieważ są zabierane do świętej przestrzeni.

- Zabicie zwierzęcia.

Ofiara jest krwawa ale nie jest niekontrolowanym polowaniem, a zorganizowaną czynnością.

Ofiara składana zakłada całkowitą kontrolę nad życiem i śmiercią zwierzęcia, co jest metaforą kontroli jaką ma Bóg nad ludźmi: Wiekuisty uśmierca i ożywia, strąca do Krainy Umarłych i wyprowadza. (1Sm 2:6) Zobaczcie teraz, że Ja, Ja jestem Sam, a oprócz Mnie nie ma Boga. Ja uśmiercam i ożywiam, ranię i leczę, a z Mojej ręki nikt nie ocala. (Pwt 32:39) Składający ofiarę musiał zdawać sobie sprawę z pozycji Boga i Jego władzy nad swoim życiem, a ponieważ zarówno ofiarnik jak i kapłan działali wg Bożych zasad nie musieli obawiać się o życie.

Po zabiciu zwierzę ćwiartowano, był to znak „odstworzenia” dokonany przez kapłana, który postępuje w imieniu/jak Bóg.

Przelana krew, która jest własnością Boga, stosuje się do świętego miejsca, a nie do ludzi. Krew chroni rzeczy święte od ludzi, od ludzkiej niedoskonałości, od zanieczyszczenia. W Jom Kippur krew jest wylewana bezpośrednio na przebłagalnię ponieważ wchodzi tam arcykapłan – człowiek, ponieważ człowiek nie może wejść do Kadosz hakodaszim kiedy tylko mu się chce.

Część zwierzęcia jest palona ponieważ Bóg jest ogniem trawiącym, a część spożywana (przypomnienie Wj 24), uczta z Bogiem w Jego świętym miejscu.

Ofiara umożliwia społeczność z Bogiem.

Metaforyczne rozumienie ofiary.

Ofiarnik oraz kapłan odgrywają rolę Boga, zaś ofiarne zwierze jest symbolem Izraela. Jak Bóg ma władzę nad ludźmi tak Izrael ma władzę nad zwierzętami ofiarnymi.

Rytuały ofiarnicze miały podkreślić znaczenie miejsca świętego.

Nawet Jom Kippur dotyczy miejsca świętego, a nie ludzi (Kpł 16). Kozioł, na którego składane są grzechy ludu pozostaje żywy i jest wypędzany. To oznacza, że miejsce przebywania Izraela jest święte, miejsce wokół Boga, więc grzechy wraz z kozłem musiały wyjść poza tą przestrzeń gdzie jest chaos i gdzie nie ma Boga.

Moralna wina nie ma ofiary: Każdego, kto zabił człowieka, według świadectwa świadków należy zabijać jako mordercę; jednak jeden świadek nie będzie mógł świadczyć przeciw osobie, by ją skazano na śmierć. Nie przyjmiecie także okupu za duszę mordercy przestępcy krwiożerczego; bowiem winien być wydany na śmierć. Nie przyjmujcie także okupu po to, aby mógł uciec do miasta swego schronienia, i by mógł wrócić oraz zamieszkać tam, na ziemi, do śmierci kapłana. Nie kalajcie ziemi, na której się znajdujecie, gdyż ta krew kala ziemię, a ziemia nie może być inaczej oczyszczoną od przelanej na niej krwi, jak tylko krwią tego, który ją przelał. Dlatego nie należy kalać ziemi na której mieszkacie, pośród której i Ja przebywam; gdyż Ja, Wiekuisty, przebywam wśród synów Israela. (Lb 35:30 – 34) Moralna nieczystość zagraża nie tylko winowajcy, ale też całemu społeczeństwu ponieważ może „zmusić” Boga do opuszczenia świętej przestrzeni.

Codziennie składane ofiary miały być zatem formą restartu całego procesu każdego dnia. Z drugiej strony to codzienne przewinienia, grzechy zaprzepaszczały to co uzyskiwano przez codzienną ofiarę.

***

Świątynia

Tam gdzie jest Bóg jest też shalom: pokój, miłość, sprawiedliwość, itd. Tam gdzie jest Bóg tam nie ma chaosu.

Chaos jest stanem braku porządku, w przypadku braku istnienia osoby wprowadzającej porządek.

W Biblijnej narracji, ale i w innych religiach bliskowschodnich, wspólnym mianownikiem jest to, że najwyżsi bogowie wprowadzają porządek we wszechświecie i podporządkowują sobie siły chaosu.

Morze ים jam jest symbolem chaosu:

Ty, Twą mocą rozdzieliłeś morze i zmiażdżyłeś głowy krokodyli na wodach. Ty skruszyłeś głowę Lewiatana; rzuciłeś go na żer mieszkańcom stepu. (Ps 74:13 – 14)

Ty władasz nad pysznością morza; gdy podnoszą się jego fale – Ty je poskramiasz. (Ps 89:10)

Ocuć się, ocuć, przyoblecz się w moc, ramię Wiekuistego! Ocuć się jak za dawnych dni, za starożytnych pokoleń. Czyż nie ty porąbałeś Rahab (Lewiatan) i rozpłatałeś smoka? Nie ty wysuszyłeś wody bezmiernej otchłani; morze, co morskie tonie zamieniło w drogę, by przeszli wyzwoleni? (Iz 51:9 – 10)

Eden jest pierwszym miejscem wolnym od chaosu. Od czasu upadku święte miejsce musi być wybrane przez Boga i utrzymywane jako wolne od chaosu przez rytualne akty.

***

Jeruzalem centrum świata, a centrum Jerozolimy świątynia.

Takie określenie Jerozolimy nie ma nic wspólnego z geografią. Jerozolima jest centrum świata, ponieważ jest centrum Bożego działania na ziemi.

Wykonał też odlewane morze na dziesięć łokci od brzegu do brzegu. Było ono idealnie okrągłe, miało pięć łokci wysokości i trzydzieści łokci obwodu. (1Krl 7:23) Morze z brązu ustawione w świątyni jest symbolem zwycięstwa Boga nad chaosem. To ukazywało, że oto to miejsce, jest centrum wszechświata ponieważ jest miejscem przebywania Boga, który zapanował nad chaosem. Jeśli morze/chaos jest kontrolowany to tam przebywa Bóg. Jest to też zaprzeczenie religii mezopotamskich gdzie to Marduk był zwycięscą. W świątyniach mezopotamskich ustawiano sztuczne morza apsu jako symbol zwycięstwa nad chaosem. W świątyni Marduka w Babilonie było sztuczne morze zwane ta – am – tu. Jest tu duże podobieństwo do hebr. tiamat czyli głębia.

Ale sam ołtarz (הַרְאֵ֖ל harel – od הר har czyli góra oraz אל el czyli Bóg) ma mieć cztery łokcie wysokości, a z ołtarza w górę – cztery rogi. (Ez 43:15) Słowo harel pochodzi od akkadyjskiego słowa arallu czyli terminu opisującego świat przeciwny do niebios, ale Izraelici odczytywali go jako Górę Boga. Ołtarz zatem jako góra Boga łączy sfery nieba, ziemi i szeolu. Tam składane są ofiary, tam na swojej górze przebywa Bóg i jest zachowana pełna harmonia.

***

Kalendarz

Kalendarz jest formą zachowania porządku. Bóg przez kalendarz porządkuje rzeczywistość.

Właściwy kalendarz hebrajski jest oparty na systemie jubileuszy czyli podziału na okresy 50 letnie: Jezus zaś wrócił w mocy Ducha do Galilei, a wieść o nim rozeszła się po całej okolicy. I nauczał w ich synagogach, sławiony przez wszystkich. Przyszedł też do Nazaretu, gdzie się wychował. Według swego zwyczaju wszedł w dzień szabatu do synagogi i wstał, aby czytać. I podano mu księgę proroka Izajasza. Gdy otworzył księgę, znalazł miejsce, gdzie było napisane: Duch Pana nade mną, ponieważ namaścił mnie, abym głosił ewangelię ubogim, posłał mnie, abym uzdrawiał skruszonych w sercu, abym uwięzionym zwiastował wyzwolenie, a ślepym przejrzenie, abym uciśnionych wypuścił na wolność; Abym głosił miłościwy rok Pana. (Łk 4: 14 – 19) → (Iz 61:1 – 2)

Policzysz też sobie siedem lat szabatowych, to jest siedem razy po siedem lat; okres siedmiu szabatowych lat będzie wynosił czterdzieści dziewięć lat. Wtedy w dziesiątym dniu siódmego miesiąca każesz zatrąbić w trąbę o donośnym dźwięku; w Dniu Przebłagania zatrąbicie po całej waszej ziemi. Poświęcicie pięćdziesiąty rok i ogłosicie wolność w ziemi wszystkim jej mieszkańcom. Będzie to dla was rok jubileuszowy (יוֹבֵ֥ל jowel – baran, róg barani, trąba, rok rozpoczęty od dźwięku szofar – od יבל jawal czyli przynieść, prowadzić, nieść). Każdy z was wróci do swojej posiadłości i do swojej rodziny. Rok pięćdziesiąty będzie dla was rokiem jubileuszowym. Nie będziecie siać ani żąć tego, co samo wyrosło, ani zbierać winogron z winnic zaniechanych. Jest to bowiem rok jubileuszowy, będzie dla was święty. Będziecie jeść to, co na polu urośnie. (Kpł 25:8 – 12)

W rozdziałach Ezechiela 40 – 48 opisujących nową świątynię podane liczby są iloczynami liczby 25 czyli połowy jubileuszu oraz 50 czyli jubileuszu. Powtarza się to 60 razy: 25 x 8, 50 x 10, 100 x 13, 250 x 4, 500 x 8, 1000 x 4, 5000 x 2, 10 000 x 7, 25 000 x 14. (Świątynia nie ma dachu)

Jaki kalendarz?

W 312 r. p. n. e. jeden z dowódców Aleksandra Wielkiego, Seleukos został władcą Azji Mniejszej i założył imperium, które przetrwało do 63 r. p. n. e. kiedy to przejęło je Imperium Rzymskie. Seleukos był twórcą dynastii Seleucydów (Seleukidów), której podporządkowana była Judea.

W 159 r. p. n. e. Zmarł Alkimus, ostatni prawowity arcykapłan z rodu Sadoka z rodu Aarona, a jego następcą został Jonatan Hasmonejczyk (Machabeusz), który choć był kapłanem arcykapłanem został dzięki intrygom i sam nie pochodził z rodu Sadoka. To wtedy wielu kapłanów opuściło Jerozolimę uznając kult świątynny za zbeszczeszczony i udali się na pustynię formując znaną dzisiaj z wykopalisk wspólnotę z Qumran. To dzięki m.in. tej wspólnocie wiemy jaki był właściwy kalendarz żydowski.

Kalendarz lunarny jaki dzisiaj znamy, 354 dni i co jakiś czas konieczność dodatkowych miesięcy, to kalendarz babiloński, wprowadzony do życia społecznego i religijnego po powrocie z wygnania. Wspólnota kapłańska z Qumran (świadczą o tym znalezione teksty „Księgi Jubileuszów” oraz „Pierwszej Księgi Henocha”) odrzuciła ten kalendarz pozostając wierną kalendarzowi solarnemu z okresu świątyni Salomona.

Kalendarz faryzejski, księżycowy, jest kalendarzem chaosu, święta są ruchome, trzeba dodawać miesiąc co jakiś czas itd. Tymczasem kalendarz słoneczny jest stały, niezmienny i odpowiada podziałowi na jubileusze. Święta wypadają zawsze w te same dni tygodnia:

Pascha – 14 pierwszego miesiąca (Nissan) zawsze we wtorek

Druga Pascha – 14 dnia drugiego miesiąca zawsze w czwartek

Święto Pierwocin – 26 dnia pierwszego miesiąca zawsze w niedzielę

Święto Tygodni – 15 dnia trzeciego miesiąca zawsze w niedzielę

Święto Nowiu – 1 dnia siódmego miesiąca zawsze w środę

Święto Przebłagania – 10 dnia siódmego miesiąca zawsze w piątek

Święto Namiotów – 15 dnia siódmego miesiąca zawsze w środę.

Rok dzielił się na → 4 kwartały, a kwartał na → trzy miesiące, dwa pierwsze po 30 dni, a ostatni 31 dni.

Miesiące 1, 4, 7, 10 rozpoczynają się zawsze w środę

Miesiące 2, 5, 8, 11 rozpoczynają się zawsze w piątek

Miesiące 3, 6, 9, 12 rozpoczynają się zawsze w niedzielę

Być może Jezus obchodził Paschę ze swoimi uczniami wg kalendarza świątynnego czyli we wtorek i bez baranka tak jak to robiono w Qumran.