Czym jest studium biblijne i biblijny kontekst

Skrypt nagrania

Co to jest studium?

Studium to poznawanie Słowa Bożego mające na celu poznanie i zrozumienie treści oraz odniesienie tego do życia.

Czym jest poznawanie Słowa Bożego?

Odkrywaniem znaczenia poszczególnych słów, zwrotów i zdań.

Jak poznawać?

1. Przez poznawanie sensu słów jak Chrystus, mesjasz, logos, itp.
2. Przez poznawanie sensu pojęć jak Królestwo Boże, zbawienie z łaski, itp.
3. Przez poznawanie struktury zdań czyli poznawania zależności między słowami w zdaniu.

Uwaga!

CZĘSTYM BŁĘDEM JEST OGRANICZANIE STUDIUM TYLKO DO TEKSTU TŁUMACZENIA LUB TYLKO DO WYCIĄGANIA Z TEGO DUCHOWYCH WSKAZÓWEK.

Tekst natchniony został spisany w języku hebrajskim, fragmenty tego tekstu w języku aramejskim, i grece koine. Tłumaczenia na języki narodowe są tylko tłumaczeniami tekstów natchnionych, a nie tekstami natchnionymi, zawierają one dużą dawkę teologicznej interpretacji tłumaczy

Uwaga!

CZYTANIE BIBLII TO NIE JEST JEJ STUDIOWANIE!!!

Jak studiować Biblię, a nie być tylko jej czytelnikiem?

Nic nie zastąpi uwagi poświęconej biblijnemu tekstowi. Wszystkie teologie, które otrzymujemy w kościele, domu itd. są z drugiej ręki. Aby nasza teologia miała charakter biblijny musi mieć korzenie w tekście.

Należy mieć ograniczone zaufanie do tłumaczeń biblijnego tekstu. Tłumaczenia są nośnikami różnych teologii oraz punktów widzenia ich twórców, dlatego naprawdę możemy zaufać tylko tekstom oryginalnym.

Studiowanie poszczególnych słów nie jest tak istotne jak poznawanie wzorców tekstu. Studiowanie słów to początek, punkt wyjścia do dalszego zagłębienia się w tekst i poznawania wzorców występowania słów czyli gdzie słowa się pojawiają, w jakich okolicznościach i w jakiej relacji do innych słów.

Nowotestamentowe użycie słów i zwrotów jest kluczem do zrozumienia ich w ST. Jeśli teksty ze ST są cytowane w NT to warto poznać jak i w jakich okolicznościach są cytowane, aby nie przypisywać im znaczeń, których nie widzieli natchnieni autorzy NT. Wielu chrześcijan w Pieśni nad Pieśniami widzi profetyczny opis relacji Chrystusa do Kościoła, ale żaden z autorów NT nie użył nawet fragmentu z Pnp aby taką relację opisać.

Biblia jest księgą Bosko – ludzką. Obydwa autorstwa mają kluczowe znaczenie dla zrozumienia Biblii. Bóg wybrał do napisania ksiąg stanowiących Biblię ludzi, którzy byli osadzeni w swoich czasach kulturowo, religijnie, politycznie itp. Pisali oni do sobie współczesnych używając stylu zrozumiałego przez swoich odbiorców.

Interpretujemy Biblię w kontekście. Chodzi tu o tzw. własny kontekst, a nie o kontekst stworzony przez różne teologie i tradycje kościelne. Jeśli pozwalamy tradycji filtrować nasze studium biblijne to tak naprawdę nie studiujemy Słowa Bożego, ponieważ ta tradycja może być zgodna z Biblią, ale wcale nie musi.

Podstawowa zasada hermeneutyki*

ABY ZROZUMIEĆ TEKSTY BIBLIJNE NALEŻY JE INTERPRETOWAĆ W PEWNYM KONTEKŚCIE.

• hermeneutyka od ἑρμηνεύειν (hermeneuein) – objaśniać, interpretować, to sztuka interpretacji tekstu, dział teologii biblijnej.

Różnica między hermeneutyką, a egzegezą.

Egzegeza od gr. ἐξήγησις eksegesis to forma badania i odkrywania znaczenia tekstu biblijnego. W skład egzegezy wchodzi:

• krytyka tekstu biblijnego czyli odtwarzanie oryginalnych tekstów natchnionych z zachowaniem metody porównania istniejących kopii tekstu.
• historia form czyli badanie wszystkich występujących form literackich.

Istnieje także egzegeza rabinistyczna w formie Midraszu czyli rodzaj homiletycznej interpretacji tekstu, Kabały czyli mistyczno – filozoficznej szkoły judaizmu oraz Talmudu czyli zebranych ksiąg judaistycznych będących komentarzem do Tory.

Uwaga!

KONTEKST ŻYCIOWY CZYLI TZW. SITZ IM LEBEN, TO ZESPÓŁ CZYNNIKÓW, W KTÓRYCH POWSTAWAŁ DANY FRAGMENT BIBLII. ODRZUCENIE SITZ IM LEBEN POWODUJE CZĘSTO POZBAWIENIE TEKSTU JEGO ORYGINALNEGO ZNACZENIA.

Czym jest kontekst?

To zespół czynników współistniejących i odniesień niezbędnych do zrozumienia utworu literackiego, a takim jest Pismo Święte. Najbliższym kontekstem są zawsze wersety poprzedzające i następujące, cały rozdział, cała księga, a wreszcie cała Biblia. Następnie kontekst jest rozszerzany na współczesne autorowi danej księgi warunki polityczne, religijne, geograficzne, klimatyczne, język, gramatyka, wydarzenia, itp.

Uwaga!

KONTEKST BIBLIJNY TO NIE TEOLOGIA CZY NAUCZANIE WIELKICH MYŚLICIELI Z PRZESZŁOŚCI JAK TZW. OJCOWIE KOŚCIOŁA, AUGUSTYN, TOMASZ Z AKWINU CZY LUTER. KONTEKST ICH NAUCZANIA I HERMENEUTYKI JEST ZUPEŁNIE OBCY BIBLII.

ABY WŁAŚCIWIE ZINTERPRETOWAĆ BIBLIĘ MUSIMY POZNAĆ W JAKI SPOSÓB LUDZIE WSPÓŁCZEŚNI AUTOROWI NATCHNIONEMU MYŚLELI, JAKĄ MIELI MENTALNOŚĆ, JAK ROZUMIELI ŚWIAT, ITP.

Jak możemy poznać myślenie i sposób patrzenia na świat starożytnych mieszkańców Bliskiego Wschodu?

Możemy to zrobić przez to co pisali, rysowali, malowali czy tworzyli. Jest to tzw. studium porównawcze. Przez lata była to metoda unikana przez chrześcijan ze względu na fakt, że chętnie wykorzystywali ją bibliści, którzy ze wszech miar zwalczali Boże autorstwo Biblii próbując udowodnić, że Biblia jest plagiatem wierzeń różnych narodów Kanaanu i Mezopotamii.

Uwaga!

AUTORZY BIBLIJNI NIE BYLI ODERWANI OD KULTURY TAMTYCH CZASÓW, UŻYWALI ONI SŁOWNICTWA I SYMBOLI, KTÓRE BYŁY ZROZUMIAŁE TAKŻE DLA INNYCH NARODÓW TEGO REGIONU, PONIEWAŻ DZIELILI ONI TĄ SAMĄ BLISKOWSCHODNIĄ, ANTYCZNĄ KULTURĘ. AUTORZY BIBLIJNI MUSIELI TO ROBIĆ BY BYĆ W STANIE KOMUNIKOWAĆ INNYM TO CO CHCIELI.

Literatura jakich narodów stanowi kontekst dla ST?

Starożytnych Egipcjan, Sumerów, Akadyjczyków, Babilończyków, Hetytów, Fenicjan i Kananejczyków.

Jakie znaczenie dla hermeneutyki ma studiowanie literatury tych narodów?

• Często pomaga nam to zrozumieć trudne, zawiłe i niezrozumiałe fragmenty Biblii.
• Możemy Łatwo zauważyć teologiczne różnice między Izraelem, a całą resztą otaczających narodów (co obala teorię o Biblii jako plagiacie.

Kontekst literacki Biblii

CZYTANIE BIBLII ZE ZROZUMIENIEM OZNACZA ROZPOZNAWANIE RÓŻNYCH RODZAJÓW LITERACKICH W TEKŚCIE.

W naszej codzienności funkcjonuje wiele rodzajów literackich, z którymi mamy codziennie do czynienia, a rozpoznawanie ich, nawet podświadome, powoduje, że mamy wobec tekstu konkretne oczekiwania. Od np. otrzymanego listu nie oczekujemy formy literackiej z pracy doktorskiej, a od czytanej poezji nie oczekujemy tej formy słownictwa jaka jest charakterystyczna dla reklamy.

Rodzaje literackie w biblijnym tekście.

Narracja/Opowieść epicka. Obejmuje praktycznie cały ST oprócz literatury mądrościowej i poezji, choć nawet w księgach prorockich występuje sporo narracji. W NT do tego gatunku należą ewangelie oraz Dzieje Apostolskie. Ten rodzaj literacki w Biblii wymaga uważnego czytania. Ważne jest zadawanie pytań o znaczenie scen jakie czytelnik widzi, a czytając ją możemy traktować to jak powieść z założeniem, że autor ma plan, który ujawni w czasie pisania.

Czego szukamy:

- Symbolizmu

- Powtórzeń obrazów, słów i myśli.

- Słów i fraz, które mogą być tłumaczone na więcej niż jeden sposób.

Przykład

1. 2 Sm 13 jest narracją (opowieścią) o gwałcie dokonanym przez Amnona, syna Dawida, na Tamar swojej siostrze.
2. Zwróćmy uwagę,że już w pierwszym wersecie autor informuje nas już o czterech rzeczach: 1. poznajemy imiona bohaterów, które są potrzebne do ich identyfikacji w dalszej części opowiadania, 2. poznajemy relacje rodzinne bohaterów, 3. poznajemy zewnętrzny wygląd Tamar, 4. poznajemy uczucia Amnona do Tamar.
3. Pytanie jakie się rodzi to dlaczego ten werset jest zbudowany tak jak jest zbudowany? Cały ten fragment został tak skonstruowany by zasugerować czytelnikowi co będzie działo się dalej.
4. Absalom jest przedstawiony na początku chociaż na początku tej historii nie odgrywa żadnej roli, ale został tam umieszczony ze względu na to jaką rolę odegra później, że to on będzie kluczową postacią opowieści, a historia Amnona i Tamar to tylko preludium do właściwej opowieści.
5. Tamar jest przedstawiona pomiędzy dwoma braćmi, co wskazuje, że to ona stanie się przyczyną antagonizmu między dwoma potomkami Dawida.
6. Wreszcie nazwanie jej siostrą Absaloma, a nie córką Dawida ukazuje stosunek Dawida do całej sytuacji, a dokładnie jego brak reakcji na krzywdę Tamar. Z tego tylko fragmentu możemy też przyjąć wniosek, że kolejność osób w tekstach biblijnych nigdy nie jest przypadkowa.

Kodeks prawny. Literatura prawna ma długą tradycję w materiałach z Bliskiego Wschodu. Dzisiaj mamy dostęp do kodeksów starszych niż ST. Wszystkie kodeksy prawne z Bliskiego Wschodu są kompilacją prawnych precedensów.

Przykład

Jeśli mężczyźni się pokłócą i uderzą kobietę brzemienną, tak że wyjdzie z niej płód, jednak bez żadnej szkody, to musi ponieść karę, jaką nałoży na niego mąż tej kobiety, a da według uznania sędziów. Jeśli jednak dojdzie do szkody, wtedy dasz życie za życie; (Wj 21:22-23)

1. Kluczowe dla zrozumienia tego tekstu są zwroty „bez żadnej szkody” oraz „dojdzie do szkody”. Nie wynika z tekstu co tu jest szkodą, czy chodzi o życie płodu czy matki.
2. W innych miejscach w Biblii sformułowanie „wyjdzie z niej płód” jest rozumiane jako poronienie, a zatem zachodzi tu ogromne prawdopodobieństwo, że szkodą jest utrata życia przez kobietę.
3. Kontekstem może być kodeks Hammurabiego gdzie znajdujemy takie wersety:
   - 209. Jeśli mężczyzna uderzy córkę innego mężczyzny i spowoduje utratę jej nienarodzonego dziecka, zapłaci 10 szekli srebra za płód,
   - 210. Jeśli ta kobieta umrze, zabiją córkę tego mężczyzny,
   - 211. Jeśli spowoduje utratę dziecka przez córkę człowieka z ludu zapłaci 5 szekli srebra,
   - 212. Jeśli ta kobieta umrze, zapłaci połowę miny srebra,
   - 213. Jeśli uderzy dziewczynę niewolnika i ta straci nienarodzone dziecko, zapłaci 2 szekle srebra. Jeśli dziewczyna umrze zapłaci jedną trzecią miny srebra.
4. Kodeks Hammurabiego różnicuje karę za szkodę w zależności od statusu społecznego osoby poszkodowanej.
5. Biblia nie rozróżnia w tym przypadku statusu, ani nie dokonuje wartościowania czy kobieta jest ważniejsza od płodu czy nie. Na podstawie tego fragmentu niektórzy dopuszczają aborcję.
6. Autor biblijny zmaga się tu z bardzo konkretnym precedensem prawnym dotyczącym zagrożenia życia ciężarnej kobiety w pewnych okolicznościach, a nie z wartościowaniem czyje życie jest ważniejsze płodu czy kobiety.

Annały historyczno – beletrystyczne. To wszelkiego rodzaju opowieści o dominacji i podbojach czy zwycięskich wojnach Izraela, a dokładniej Boga Izraela. Przykładem może tu być tekst z Lb 1:46 gdzie podana jest liczba ponad 600 tysięcy mężczyzn powyżej 20 roku życia, którzy opuścili Egipt nie licząc kobiet i dzieci. Jest to nieprawdopodobnie wielka liczba. Użyta jest tutaj hiperbola czyli wyolbrzymienie, które ma na celu ukazać wielkość Boga Izraela i Jego ludu.

Przypowieści/Parabole. Ten rodzaj literacki jest najbardziej znany z NT, gdzie Jezus stosuje go dość powszechnie.

Uwaga!

CZYTANIE PRZYPOWIEŚCI W SPOSÓB DOSŁOWNY JEST WYRYWANIEM ICH Z WŁASNEGO KONTEKSTU.

A on im odpowiedział: Wam dano poznać tajemnicę królestwa Bożego. Tym zaś, którzy są na zewnątrz, wszystko podaje się w przypowieściach; Aby patrząc, patrzyli, a nie widzieli i słysząc, słyszeli, a nie zrozumieli, by się czasem nie nawrócili i nie były im przebaczone grzechy.

Mk 4:11-12

Z kontekstu tej wypowiedzi Jezusa widać, że przypowieści mają ukrywać prawdziwe znaczenie, a zatem z natury swej są alegoryczne.

W ST mamy 7 przypowieści:

• Przypowieść proroka Natana o bogatym człowieku 2Sm 12:1-4
• Opowieść kobiety z Tekoa o dwóch synach 2Sm 14:4-7
• Proroctwo potępiające Achaba 2Krl 20:38-43
• Pieśń o winnicy Iz 5:1-7
• Przypowieść o orłach i winorośli Ez 17:1-8
• Przypowieść o lwicy i lwiątkach Ez 19:1-9
• Przypowieść o winorośli Ez 19:10-14

Przysłowia. Te teksty nie są 1 bezwarunkowymi obietnicami, 2 ani proroctwami. Są to teksty mądrościowe.

Proroctwa. Aż 80% wszystkich proroctw zajmują wypowiedzi lub kazania przeciwko komuś, a przewidywanie przyszłości zajmuje tylko 20 tych tekstów.

Pieśni i psalmy.

Kontekst jezykowy

Uwaga

STUDIOWANIE ZNACZENIA SŁÓW TO COŚ WIĘCEJ NIŻ WYSZUKIWANIE ICH W KONKORDANCJI CZY SŁOWNIKU.

Słowa same w sobie nie mają większego znaczenia, dopiero w relacji do innego tworzą one kontekst.

Egzegetyczne błędy

1. Błąd dotyczący rdzenia słowotwórczego. Wspólny dla kilku wyrazów rdzeń nie determinuje ich znaczenia. Gr. słowo timae oznacza szanować lub honorować, zaś epitimao oznacza odrzucić. Oba wyrazy mają ten sam rdzeń, gdyby to oznaczało, że mają to samo znaczenie to mielibyśmy Jezusa albo honorującego ojca i matkę oraz demony, albo odrzucającego demony, ale także ojca i matkę.
2. Błąd etymologiczny. Części składowe wyrazu nie określają znaczenia słów. Weźmy grecki wyraz anaginosko, który składa się z wyrazów ana czyli do góry, powyżej oraz ginosko co oznacza wiedzieć znać. Jeśli połączymy te dwa wyrazy otrzymamy znaczenie „wiedzieć powyżej” co jest totalnie bez sensu. Tymczasem wyraz anaginosko oznacza czytać.
3. Błąd brzmienia. Podobne brzmienie nie oznacza podobnego znaczenia. Hebrajski wyraz kajfa oznacza schowek na klucze w świątyni, to, że imię arcykapłana Kajfasza brzmi podobnie nie oznacza, że te dwa wyrazy mają coś wspólnego ze sobą.
4. Całkowitego transferu. Zbieramy znaczenia i wyszukujemy podstawowego.

Interpretacja rabinistyczna

Jakie są formy interpretacji rabinistycznej/kabalicznej?

1. TEMURA – od hebr. przemiana, zamiana. Polega na kolejnym przestawianiu (permutacji) liter w wyrazach tak, że danej literze odpowiada poprzedzająca ją lub następująca po niej. Prowadzi to do powstania anagramu. Przykładem w języku polskim jest np. ranty – tyran.
2. NOTORIKON – od hebr. skrócenie. Metoda ta traktuje wyrazy jako akrostychy czyli utwory wierszowane, w których np. kolumny liter lub sylab, a w poszczególnych fragmentach także wyrazów tworzą całe wyrazy lub zdania. Metoda ta polega na interpretacji poszczególnych liter i rozwijania ich znaczenia:
   בראשית – bereszit – stworzył

ב litera bejt oznacza namiot lub dom

ר litera resz oznacza głowę

א litera alef oznacza moc/boga

ש litera szin oznacza zniszczenie

י litera jod oznacza rękę

ת litera taw oznacza przymierze

3. Gematria – od gr. geometria. Jest to forma przekształcania słów w litery, które są porównywalne dzięki czemu i wyrazy je stanowiące są porównywalne:

IMIĘ BOGA

יהוה

gematria 10 + 5 + 6 + 5 = 26

Litera Alef tradycyjnie składa się z trzech liter

י + ו + י = א

gematria zatem to 10 + 6 + 10 = 26

יהוה = א

Najistotniejsza Interpretacja Biblii

Najważniejszą formą interpretacji Słowa Bożego jest posłuszeństwo Duchowi Świętemu, który nas prowadzi w naszym studium, egzegezie i interpretacji Słowa, tak byto przyniosło największą korzyść dla nas i dla tych, do których posyła nas Pan.

Lecz Pocieszyciel, Duch Święty, którego Ojciec pośle w moim imieniu, on nauczy was wszystkiego i przypomni wam wszystko, co wam powiedziałem.

J 14:26

Całe Pismo [jest] natchnione przez Boga i pożyteczne do nauki, do strofowania, do poprawiania, do wychowywania w sprawiedliwości;

2Tm 3:16

Słowo Boże bowiem jest żywe i skuteczne, ostrzejsze niż wszelki miecz obosieczny, przenikające aż do rozdzielenia duszy i ducha, stawów i szpiku, [zdolne] rozsądzić myśli i zamiary serca.

Hbr 4:12